تمدید توافقات ژنو بسیاری از فعالان اقتصادی مشتاق توافق را دلسرد کرد. هرچند که دولت پیش از این عنوان کرده بود که در تلاش است که به تحریم ها بی اعتنا باشد اما از صبح دیروز بازارهای داخلی بر اثر فشارهای روانی موجود به این خبر واکنش نشان داده اند. بورس تهران با 1200 واحد سقوط به کانال 47 هزار واحدی رسید و نوساناتی نیز در بازار ارز مشاهده شد. با این شرایط اقتصاد ایران تا تیرماه سال آینده چه مسیری را طی خواهد کرد؟
همه چیز را به تحریم‌ها ربط ندهیم
سعید لیلاز کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو گفت: «چرا باید همه چیز را به تحریم ها ربط بدهیم؟ از جنگ جهانی به این طرف یعنی از سال 1320، هرگز مناسبات حاکم بر ایران در خارج از کشور تعیین نشده بلکه هر آنچه بر سر کشور می آید آن چیزی است که در داخل تعیین و تکلیف می شود. کسانی که اندکی با تاریخ معاصر آشنایی داشته اند به خوبی می توانستند روند مذاکرات را حدس بزنند.»
وی افزود: «پیش از این نیز اعلام کرده بودم که مذاکرات شکست بخورد یا نخورد هیچ نقش تعیین کننده ای بر اقتصاد ایران نخواهد داشت. مشکلی که ما در کشور با آن رو به رو هستیم میل به اغراق است. حتی می توان گفت که درصدی از این فشارها و جو روانی حاکم بر کشور با انگیزه های سیاسی شکل گرفته است. نوعی سیاست که این باور را در جامعه به وجود می آورد که اگر ما بتوانیم در مذاکرات به جمع بندی برسیم همه جا گلستان می شود و اگر هم این اتفاق نیافتد همه چیز از هم می پاشد.»
وی با رد این این جمله که تحریم منشا تمام مشکلات است گفت: «همه چیز در مدیریت خلاصه می شود. از این که تیم مذاکره کننده در این زمینه تسلیم نشده است خوشحالم. این امر نشان می دهد که مسئولان درک درستی از وضعیت و باید و نباید ها دارند. با این حال نمی گویم که تحریم ها اثر بدی بر اقتصاد ندارند. اما اگر هم توافقی حاصل می شد در خوشبينانه ترين حالت تنها سرعت روند بهبود را 10 درصد افزايش می داد. اما در مقابل می توانم با قاطعیت بگویم که این مدیرت است که شرایط بحرانی را تشدید می کنند و یا بهبود می بخشد.»
تحریم‌ها تعیین کننده نبودند و نیستند
لیلاز تصریح کرد: «باید به این باور برسیم که تحریم ها به هیچ عنوان تعیین کننده نیستند. نه فقط در ایران بلکه اگر در تاریخ معاصر جهان هم جست و جو کنیم کدام کشور را می توانیم بیابیم که به خاطر اعمال تحریم ها از پا درآمده است؟ مثلا تحریم هایی که نزدیک به 60 سال است بر کوبا اعمال می شوند بسیار بدتر و فجیع تر از تحریم های ایران هستند. هنوز هم ادامه دارند. و یا تحریم های عراق در دوران صدام حسین که تنها با نیروهای نظامی از میان برداشته شد. تمام این موارد نشان می دهند که نه تنها تحریم ها تنها مختص ایران نیست بلکه آن تاثیر تعیین کننده ای هم که از آن صحبت می شود وجود ندارد.»
وی افزود: «پس به جای آنکه تنها امیدوار به ایجاد توافق هسته ای باشیم و برای رسیدن به آن دل خوش کنیم، باید به حل و فصل مسائل و مشکلات داخلی خودمان بپردازیم. باید به این نکته هم توجه کرد که تمدید اخیر مذاکرات معنایی تازه دارد. معنای آن این است که فرآیند مصالحه جامع آغاز شده و در حال حاضر تنها بحث زمان و روز آن مطرح است. در عمل ما به آن توافق جامع بسیار نزدیک شده ایم.»
این کارشناس اقتصادی با اشاره به تمدید مذاکرات تا تیرماه آینده گفت: «چرا از این صحبت به میان می آید که حال آینده اقتصاد ایران در 7 ماهه آینده چه خواهد بود؟ عملکرد اقتصادی دولت در 15 ماه گذشته به چه صورت بوده است؟ در آن زمان هم تحریم ها به همین منوال ادامه داشت. دولت علی رغم وجود تحریم ها با عملکردی قابل قبول بسیاری از مشکلات اجتماعی و اقتصادی را از سر راه برداشت. نرخ تورم در این دوران به یک سوم رسید. چگونه؟ تنها از طریق انضباط مالی. تخصیص هزینه های عمرانی در 6 ماه گذشته 2.5 برابر شد. آن هم تنها از طریق انضباط مالی. بهداشت کشور که پیش از این از مرحله فروپاشی هم گذر کرده بود حال کم تر از 10 ماه به یکی از قابل قبول ترین شرایط خود رسیده است. رشد اقتصادی هم پس از سال ها از منفی به مثبت رسیده است. هرچند کافی نیست اما پیشرفت خوبی است.»
آینده اقتصاد ایران چگونه می‌شود؟
وی ادامه داد: «دولت باید ثبات و آرامش سیاسی اقتصادی بر کشور حاکم کند. این رکود اقتصادی ای که شاهد آن هستیم اما به تحریم ها ربط ندارد. بلکه این رکود 5 سال قبل از شروع تحریم ها آغاز شد. چه چیزی باعث آن شده است؟ یعنی بر اثر تحریم ها بوده که طی این سال ها سالم ترین اقتصاد منطقه به فاسدترین آن تبدیل شده؟ نه. تمام این مسائل به سو مدیریت برمی گردد. اتفاقی که در این سال ها زیر سایه تحریم ها پنهان شده بود. الان هم تمام این اغراق ها و تاکید بر تاثیرگذاری تحریم بر اقتصاد کشور باید از میان برداشته شود. زیرا تمام این اغراق گویی ها نه تنها به زیان دولت است بلکه دروغ است و دروغ.»
وی تاکید کرد: «حال با تمدید توافق ژنو برای سومین بار، روند اقتصادی کشور همچون گذشته ادامه پیدا خواهد کرد. این تواقق سیاسی باعث شد که ما 700 میلیون دلار در ماه دریافتی داشته باشیم. یعنی معادل فروش 300 هزار بشکه نفت خام به قیمت جدید در روز. گویی ظرفیت فروش نفت خام ما افزایش یافته باشد. با این شرایط ما به اندازه کافی منابع ریالی و ارزی برای مدیریت کردن اقتصاد داریم و دولت باید هرچه زودتر در این زمینه دست به کار شود.»
لیلاز توضیح داد: «یکی از آن کارها می تواند تک نرخی کردن نرخ ارز باشد. چرا بانک مرکزی تا به امروز این کار را عملی نکرده است؟ هیچ توجیه‌ای برای تاخیر این کار وجود ندارد. همین الان چندین میلیارد تومان رانت به دو نرخی بودن ارز تعلق می گیرد؟ چرا دولت این کار را ادامه می دهد؟ از این نمونه ها در مدیریت ما زیاد است. مثلا هزینه های جاری دولت در امسال 33 درصد افزایش پیدا کرده است. این اتفاق نگران کننده است. باید کم تر از این باشد. دولت باید در هزینه ها انضباطی عمل کند. و یا در حال حاضر صحبت از ثبت هزینه حامل های انرژی به میان آمده است. سیاستی نادرست که اگر دولت آن را اجرا کند و اقتصاد را با مشکل مواجه کند نه تقصیر جان کری است و نه تقصیر آمریکا. بلکه خودمان با اعمال سیاست های نادرست مقصریم.»
هیجانات بازار زودگذرند
این کارشناس اقتصادی با اشاره به نوسانات بازارهای داخلی گفت: «هیجانات موجود در بازار ضمن این که واقعی بودنشان دو ویژگی دارند. ویژگی اول آن است که نوسانات تعیین کننده شرایط نبوده و فرعی هستند و به زودی به روند گذشته باز می گردند. یعنی همان طور که دلار 3800 تومان به 2900 رسید دلار 3400 هم به دوران نزولی باز می گردد. اگر دولت انضباط مالی را ادامه و مصرف منابع ارزی را کاهش دهد به دنبال آن تقاضا برای ارز هم کاهش یافته و به حدود 3000 تومان خواهد رسید.»
وی با بیان آنکه تحریم ها لزوما هم بد نیست ادامه داد: «شاید تاثیر مثبت تمدید مذاکرات هم بیشتر از تاثیر منفی اش باشد. این تمدید باعث شده که 7 میلیار دلار ارز آزاد شوند. دیوارهای تحریم به گفته رییس جمهور نه تنها ترک برداشته، بلکه به عقیده من حال فرو ریخته است. زیرا دو طرف به این باور رسیده اند که دیگر راهی جز مصالحه ندارند. هم ایران و هم آمریکا. توافق ژنو برای سومین بار است که تمدید می شود. این تمدید سه باره در پایان راه یعنی رسیدن به توافق.»
