ايران اكونوميست- یلدا یا شب چله، شب اول زمستان و طولانیترین شب سال است که یکی از زیباترین سنتهای ما ایرانیان است.
سالیان سال است که ایرانیان در شب یلدا، آخرین شب پاییز و درازترین شب سال را تا سپیدهدم بیدار مانده، کوچکترها به دیدار بزرگترها رفته و در کنار یکدیگر خود را با خوراکیهای متنوع از تخمه و آجیل و شیرینی تا انواع میوهها و تماشای فیلمهای مفرح، سرگرم کرده و با حصول اطمینان از بازگشت خورشید در پی شبی طولانی زندگی را دوباره از سر میگیرند.
ایرانیان باستان آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا خورشید میخواندند و به این مناسبت جشن بزرگی برپا میکردند که یک سنت باستانی است.
* یلدا یک جشن آریایی است
مسئول واحد مردمشناسی ادارهکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در ساری با بیان اینکه شب چله، شب زایش خورشید و آغاز سال نو میترایی است، اظهارداشت: فردای آن با دمیدن خورشید، روزها بزرگتر شده و تابش نور ایزدی فزونی مییابد.
طوبی اوصانلو ادامه داد: یلدا یک جشن آریایی است و پیروان میترائیسم آن را از هزاران سال پیش در ایران برگزار میکردند.
وی با اشاره به اینکه یلدا شب تولد میترا یا مهر استT گفت: این جشن به اندازه زمانی که مردم فصول را تعیین کردند؛ کهن است و در این شب برای در امان ماندن از خطر اهریمن همه دور هم جمع میشوند.
این مسئول یادآور شد: از آیین شب یلدا یا شب چله خوردن آجیل، هندوانه، انار، شیرینی و میوههای گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت و تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند.
اوصانلو اظهار کرد: نکتهای که درباره دو میوه هندوانه و انار وجود دارد آن است که این دو میوه گرد و سرخفام نمادهایی از خورشید هستند.
* تفال به حافظ در شب یلدا
مسئول واحد مردمشناسی ادارهکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران تصریح کرد: در این شب نیز مانند جشن تیرگان، فال گرفتن مرسوم است که به حافظ تفال میزنند و یا حاضران با انتخاب و شکستن گردو و با توجه به پوکی و پری آن، آینده خود را پیشگویی میکنند.
اوصانلو اظهار داشت: آیینهای خاصی که در شب یلدا وجود دارد نشان دهنده آن بوده که سرزمین ایران دارای فرهنگی غنی است که مردمانش با ذوق، سلیقه و طبیعت منطقهای که در آن زندگی میکنند و برای برگزاری سنتهای کهن، آداب خاص خود را دارند.
وی یادآور شد: در گذشته آdینهایی در این هنگام برگزار میشد که یکی از آنها جشنی شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید تازه متولد شده بوده ،جشنی که از لازمههای آن حضور کهنسالان و بزرگان خانواده به نماد کهنسالی خورشید در پایان پاییز بوده است.
مسئول واحد مردمشناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران خاطرنشان کرد: در گذشته عقیده بر این بود که افراد خانه ضمن جشن و سرور برای در امان ماندن محصولات از سرما، دعا کنند و آتشی باید در تمام شب بسوزد تا اهریمن مغلوب شود.
اوصانلو بیان داشت: در این شب خوردن تنقلاتی از جمله آجیل و ازگیل خام که آن را شور میکنند و پشت زیک (سوهان کنجدی)، در مازندران مرسوم است.
* شب یلدا در گویش محلی مازندرانی «گتچله» نام دارد
وی با بیان اینکه شب یلدا در گویش مازندرانی به «گتچله» معروف است، گفت: از باورهای این شب، خوردن هنداونه است که سبب میشود مردم در طول زمستان احساس سرما نکنند.
این مسئول عنوان کرد: در این شب دختران دم بخت با پوشاندن صورت خود، از هفت خانه خوراکی یا هدیه میگرفتند و بر این باور بودند اگر کسی آنها را نبیند و نشناسد به آنچه نیت کردهاند میرسند.
اوصانلو با تاکید بر ضرورت حفاظت از این پدیده فرهنگی، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه چهبسا کهنسالان آگاه از فرهنگ شفاهی و بومی و قومی در حال گذراندن آخرین روزهای حیات خویش هستند، بنابراین انتقال و حفظ بیش از پیش این فرهنگ به نسل جدید احساس میشود.
وی متذکر شد: با درگذشت این طیف سالخورده بسیاری از میراثهای گرانبهای فرهنگ اقوام ایرانی مدفون میشود بنابراین ضرورت ثبت و طبقهبندی، احیا و ارزیابی دوباره ارزشهای موجود در دل این میراث گرانبهای فرهنگ قومی ضروری است.
* خواص میوههای شب یلدا
مشاور تغذیه و رژیمشناس در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در ساری درباره خواص میوههای شب یلدا، اظهار کرد: هندوانه و انار از جمله میوههایی هستند که در سنت ما ایرانیان همچنان از دیرباز در سبد میوه طولانیترین شب سال سرو میشود.
سیداحمد ربیعی با بیان اینکه مصرف میوه در حفظ سلامت انسان بسیار تاثیرگذار است، افزود: هندوانه نیز به دلیل برخورداری از فیبر زیاد و همچنین ماده رنگی موجود در آن از این قاعده مستثنی نیست.
وی با اعلام اینکه معمولا در شب یلدا از آنجا که فصل پرورش هندوانه گذشته است و هندوانههای موجود در بازار نیز از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند، گفت: در مجموع مصرف هر میوه در فصل مربوط به خود مفید است و میوه نوبرانه خواص تغذیهای میوه رسیده را ندارد به این ترتیب ویتامینها و خواص تغذیهای میوهای که از فصل آن گذشته کاهش مییابد.
این مشاور تغذیه با اشاره به اینکه انار نیز مانند هندوانه باید در شب یلدا خورده شود، بیان داشت: انار ارزش سیری بالایی داشته و از یبوست نیز جلوگیری کرده و از جمله میوههایی است که از ویتامین و مواد معدنی سرشار برخوردار بوده که برای سلامت انسان بسیار مفید است.
وی ادامه داد: در صورت استفاده از آب به مقدار کافی، انار میتواند در پیشگیری از یبوست بسیار موثر باشد، همچنین انار میتواند از پرخوری در افراد جلوگیری کند.
مشاور تغذیه و رژیمشناس افزود: انار این میوه زمستانی دارای خواص بسیار زیادی است به نحوی که مصرف یک انار حدود 15 درصد از نیاز افراد را به ویتامین C و دو درصد از نیاز روزانه به آهن را بر طرف میکند.
ربیعی اظهار داشت: مصرف برخی از میوهها در شب یلدا خواصی مثبت دارد از جمله مصرف هندوانه از بروز حملات آسم، سرطان کولون و حتی آرتروز جلوگیری کرده و به علت خواص آنتی اکسیدانی، مانع بروز برخی از انواع سرطانها میشود.
وی عنوان کرد: انگور نیز که به همراه انار و هندوانه میل میشود، کاهشدهنده فشار خون است و به دلیل وجود آنتی اکسیدانهای بسیار قوی، از پیشرفت بیماری آرتروز جلوگیری میکند.
* خواص آجیل شب یلدا
مشاور تغذیه و رژیمشناس یادآور شد: در پسته مقادیر زیادی آهن و کلسیم است که برای افراد دچار کمخونی میتواند موثر باشد.
ربیعی با اشاره به اینکه مغز بادام از نظر تغذیهای ارزش غذایی بسیاری دارد، گفت: هر 100 گرم بادام حاوی 21 گرم پروتئین است و به عنوان منبع مناسبی از پروتئین محسوب میشود.
وی افزود: همچنین در مغز بادام حدود 240 میلیگرم کلسیم وجود دارد که میتواند توسط افرادی که در معرض پوکی استخوان هستند و قادر به مصرف شیر نیستند، استفاده شود.
مشاور تغذیه و رژیم شناس تصریح کرد: همچنین مصرف مغز فندق برای افراد مستعد به بیماریهای قلبی و پوکی استخوان بسیار مناسب است، به طور کلی، متخصصان تغذیه مصرف مخلوط این مغزها را در حجم کم توصیه میکنند تا یک وعده غذای کامل به بدن برسد.
ربیعی یادآور شد: توت و انجیر از خشکبار مناسب به خصوص برای افرادی است که در حال کاهش وزن هستند. وی اظهار داشت: آجیل شور برای افراد با فشار خون بالا و بیماران قلبی ـ عروقی و آجیل شیرین برای بیماران دیابتی و افراد دارای اضافه وزن بسیار مضر است؛ بنابراین بهتر است به مقدار مناسب از آجیلهای خام بینمک استفاده کنند.
* چه آجیلی بخریم و چگونه نگهداری کنیم
مشاور تغذیه و رژیم شناس با اعلام اینکه آجیلهای بو داده فسادپذیر هستند و بو دادن آجیل طعم کهنگی آن را پنهان میکند، خاطرنشان کرد: بنابراین مغزها را به صورت خام خریداری کنند و هر بار به مقدار مصرف بو دهند.
ربیعی با تاکید بر اینکه افراد از خرید مغزهای پوستکنده اجتناب کنند، افزود: این مغزها با توجه به راحتی مصرفشان زیاد میل میشوند و این امر میتواند سبب افزایش دریافت انرژی و اضافه وزن شود.
وی متذکر شد: نگهداری طولانی مدت آجیل تغییرات شیمیایی و اکسیداسیون خفیف چربیها را در پی داشته و موجب بوی کهنگی و طعم نامطلوب آجیل میشود؛ بنابراین آجیل را در اندازهای بخرید که در دو هفته عید مصرف کنید.
این مشاور تغذیه تصریح کرد: در صورتیکه روی مغزهای آجیل سوراخهایی مشاهده شد از مصرف آنها پرهیز کنید به دلیل اینکه در داخل سوراخها لارو حشرات به صورت کرمهایی به اندازه دانه برنج وجود دارد.
ربیعی با اشاره به اینکه از مصرف مغز گردوی سیاه شده در داخل آجیل اجتناب شود، اظهار داشت: سیاه شدن گردو عمدتا به دلیل رشد کپکها و قارچهایی است که میتوانند با ترشح سموم خطرناک «توکسین» برای سلامت مخاطرهآمیز شوند.
وی یادآور شد: توصیه ما این است که افراد آجیل را از دستفروش خریداری نکنند و تا جایی که امکان دارد از مراکز معتبر و شناخته شده خریداری کنند.
* نظارت بر کالاهای شب یلدا
مدیر نظارت و بازرسی صنعت، معدن و تجارت مازندران در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در ساری اظهار کرد: دستورالعملهای نظارتی برای کالای پرتقاضا به مناسبت شب یلدا به شهرستانهای استان ارسال شده است.
حسین اصغرزاده تصریح کرد: همکاران سازمان صنعت، معدن و تجارت در سطح شهرستانهای مازندران بر مراکز تولید و توزیع کالاهای پرتقاضا در این ایام از جمله میوه، آجیل، خشکبار، شیرینی و هندوانه نظارت میکنند.
وی ادامه داد: شهروندان مازندران در صورت مشاهده مسایل و یا تخلف، مراتب را از طریق سامانه تلفن 124 به ستاد خبری سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران گزارش کنند تا مورد رسیدگی قرار گیرد.
* در انتقال و حفظ آیین شب یلدا بکوشیم
به گزارش فارس، باورها و اعتقادات مردم منطقه حامی اصلی ماندگاری آیینها بوده و از این گذشته آیینها و میراث گرانبهای فرهنگ قومی بخشی از هویت ملی مردم بهشمار میروند.
امیدواریم همه مردم برای مانایی و پویایی این آیینهای کهن سعی و تلاش کنند.